ماه صفر دومين ماه قمري است كه براي نام گذاري آن دو دليل ذكر مي‌شود:نخست اين كه از صُفْرَة به معناي زردي گرفته شده، زيرا زمان انتخاب نام با فصل پاييز و زرد شدن برگ درختان مقارن بوده است.
دليل دوم اين كه از صِفْر به معناي خالي گرفته شده است، چرا كه با پايان يافتن ماه‌هاي حرام (رجب، ذي القعده، ذي الحجه و محرم) قبايل بار ديگر وارد جنگ مي‌شدند و شهر‌ها خالي مي‌شد.
معروف است كه صفر ماهي منحوس است. در چرايي منحوس بودن ماه صفر دلايلي از جمله رحلت پيامبر اكرم (ص)، شهادت امام حسن (ع) و امام رضا (ع) در اين ماه را ذكر مي‌كنند.

همچنين ابتداي ماه صفر با ورود كاروان اسرا به شهر شام مصادف است و نيز آغاز جنگ صفين در نخستين روز صفر بوده است.

 

در برخي از روايات اسلامي آمده است كه مسلمانان از انجام كار‌هاي مهم در ماه صفر، پرهيز و براي دفع آفات و بلاياي اين ماه بسيار صدقه دهند. به همين دليل مسلمانان از اين ماه به عنوان ماهي نحس و بد يمن ياد مي‌كنند، چرا كه در اين ماه وحي قطع مي‌شود.

حضرت علي (ع) در اين مورد فرموده است: با رحلت پيامبر (ص) چيزي قطع شد كه با فوت هيچ احدي قطع نشد. اول ماه صفر؛ اعمال مشترك اول هر ماه در ابتداي ماه صفر نيز قابل توجه است از جمله: دعا در زمان ديدن هلال خواندن دعاي هلال وارد شده است. حداقل آن است كه سه مرتبه بگويد: اللّهُ اَكْبَر و سه مرتبه لا إلهَ الَّا الْلّه و سپس بگويد: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي أذْهَبَ شَهْرَ كَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ كَذا. بهترين دعاي زمان رؤيت هلال، دعاي چهل و سوم صحيفه سجاديه است.
قرآن؛ خواندن هفت مرتبه سوره «حمد». روزه از أموري كه بر آن تأكيد شده، سه روز روزه گرفتن در هر ماه است. مرحوم علامه مجلسي در زادالمعاد مي‌گويد: مطابق مشهور، اين سه روز، پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اول از دهه وسط ماه است.

نماز؛ شب اول ماه: دو ركعت نماز بجا آورد، به اين نحو كه: در هر ركعت پس از سوره حمد سوره انعام را بخواند سپس از خداوند متعال بخواهد كه او را از هر ترسي و هر دردي ايمن گرداند.
روز اول ماه: خواندن نماز اول ماه كه آن دو ركعت است، در ركعت اول بعد از حمد سي مرتبه سوره توحيد و در ركعت دوم بعد از حمد سي مرتبه سوره قدر بخواند و بعد از نماز صدقه‌اي در راه خدا بدهد، هر كس چنين كند، سلامت خود را در آن ماه از خداوند متعال گرفته است.

اعمال مستحبي ماه صفر، درباره اعمال مستحبي كه در ماه صفر ذكر شده، اهم آن‌ها خواندن دعا، تلاوت قرآن، اقامه نماز و روزه داري است.