اين داستان‌نويس در گفت‌وگويي مكتوب با ايسنا از وضعيت ادبيات مهاجرت مي‌گويد؛ به اين‌كه چطور نويسندگان مهاجر در زمان و زبان جا مي‌مانند اشاره مي‌كند، از اين‌كه دوري از ريشه‌ها و نبودن در زمين و خاك خود كم‌كم باعث فراموشي بخشي از فرهنگ نويسنده مي‌شود مي‌گويد و اين را معجزه ادبيات مي‌داند كه گذشته را به آينده مي‌رساند.

متن گفت‌وگو با حسين آتش‌پرور را در ادامه مي‌خوانيد.

وقتي نويسنده در زمان و زبان جا مي‌ماند

نمود مقوله مهاجرت در آثار ادبي (خصوصا در آثار داستاني) را به‌ويژه در سال‌هاي اخير چگونه مي‌بينيد؟

مهاجرت پديده‌اي است كه به عوامل بي‌شماري بستگي دارد و مي‌بايد از زاويه‌هاي گوناگون و در زمان‌هاي مختلف به آن نگاه كرد. پديده‌اي كه در دوران معاصر چه در داخل به صورت جابه‌جايي جمعيت و چه در رفتن به خارج شتاب بيشتري پيدا كرده. عواملي كه باعث مهاجرت مي‌شود به‌جز حوادث طبيعي مثل خشكسالي‌ها، سيل، زلزله، جنگ، توسعه‌نيافتگي و نداشتن امنيت به شكلي است. از طرفي بستر آماده سفرهاي راحت‌تر نسبت به گذشته در جابه‌جايي انسان و مهاجرت‌ها مي‌تواند اثرگذار باشد.

مساله‌ مهمي كه در مهاجرت وجود دارد، اين است كه انسان مهاجر گذشته‌اش را با خود حمل مي‌كند؛ زبان، فرهنگ، آداب و رسوم و رخدادهاي آن را با خود به اين سو و آن سو مي‌برد، هنوز در زمان و سرزمين مادري‌اش زندگي مي‌كند و آبشخورش در مهاجرت مي‌شود. در چنين موقعيتي است كه او اينرسي سكون پيدا مي‌كند.

در دوران جديد نسلي از نويسندگان و داستان‌نويساني كه پايه و بدنه‌ اصلي ادبيات ما را شكل مي‌دهند، كساني هستند كه در داخل مهاجرت كرده‌اند: نيما يوشيج، صادق چوبك، سيمين‌ دانشور، ابراهيم‌ گلستان،‌ احمد محمود،‌ ساعدي، براهني،‌ گلشيري،‌ دولت‌آبادي، درويشيان، نسيم‌ خاكسار،‌ فرهاد كشوري‌،‌ قاضي‌ ربيحاوي،‌ منيرو رواني‌پور، مندني‌پور و ... به فرهنگ، زبان و سرزمين مادري‌شان وفادارند و بخش مهمي از داستان‌نويسي و ادبيات ملي ما را ساخته و شكل مي‌دهند كه جايگزيني ندارد.

به خاطر داشته باشيم نويسنده‌اي كه مهاجرت مي‌كند، انساني انديشمند و خلاق است. در هيچ كارخانه‌اي نمي‌توان انسان فرهنگ‌ساز و نويسنده ساخت. ماشين نيست كه بشود از خارج وارد كرد. در ادبيات چه كسي را مي‌توان جايگزين براهني يا مثلا گلشيري يا هر كدام ديگر كرد؟