تهران- ايرنا- كتاب «گردشگري و سفر در دورۀ قاجار»، تأليف مينا جاويدان ساعيپور، با تكيه به وجوه مختلف سفر، مسافران و آداب و رسوم آن به بازار كتاب آمده است.
«در سفرهاي همراه شاه قاجار، غير سواران گارد شاهي، زيندار، نَسَقچي و اميرآخور، ميرشكار، ناظمخلوت و نايبناظر (سرپرست مباشران) و همچنين تعدادي از زنان اندرون حضور داشتند. شاه همواره در كالسكه هشتاسبه خود تنها بود و هنگاميكه سوار بر اسب حركت ميكرد، افراد گارد با او فاصله ميگرفتند. زيرا شاهان قاجار در طي سفرهاي داخلي، شكار نيز ميكردند.»
اين بخشي از كتاب گردشگري و سفر در دورۀ قاجار است كه «با تكيه بر آداب و رسوم و فرهنگ سفر» به همت مينا جاويدان ساعيپور فراهم آمده و بر آن است بازنمايي «نسبتاً جامع از فرهنگ و آداب و رسوم سفر در دوره قاجار» در ۱۶ فصل بههمراه نتيجهگيري ارائه دهد.
فصل اول با عنوان «گونهشناسي سفر در ايران» با زيرعنوانهاي سفر چاپاري، سفر كارواني، سفر دريايي، سفر ملوكانه، تركيب و ظاهر قافله ملوكانه و فصل دوم با عنوان «اسباب سفر در دوره قاجار» با زيرعنوانهاي اسباب حمل و نقل زميني، حيوانات چهارپا، غذاي چهارپايان، مداواي چهارپايان، تيمار چهارپايان، آزار چهارپايان، وسايل نقليه بدون چرخ، كجاوه، مَحمِل، تخت روان، وسايل نقليه چرخدار، گاري، كالسكه، دِليجان، خط آهن، اتومبيل، اسباب حمل و نقل آبي، كشتي، پالَكي، گمي، كَلَك، كرجي و قَفه تنظيم شده اند.
فصل سوم با عنوان «مايحتاج و ملزومات سفر» با زيرعنوانهاي اسباب پخت و پز، اسباب اتراق، وسايل شخصي مورد نياز، ملزومات دفع حشرات، جعبه دارو، ساير تجهيزات، فصل چهارم با عنوان «غذا و خوراك در سفر» با زيرعنوانهاي آب، نان، غذا، خوراك شكاري، چاشني، تنقلات، دسترسي به خوراك در سفر و فصل پنجم با عنوان «وضع ظاهر و لباس سفر» با زيرعنوانهاي كلاه، تنپوش، پوشش زنان در سفر، جوراب، كفش، ساير لباسها، وضع ظاهر و شيوه لباس پوشيدن رانندگان و عوامل سفر موضوعات مرتبط را بررسي ميكنند.
بيماري و سلامت در سفرهاي دوره قاجار
فصل ششم با عنوان «پزشكي و بهداشت در سفر» با زيرعنوانهاي بهداشت در سفر، بهداشت فردي، استحمام مسافران، بهداشت عمومي در سفر، پزشكي در سفر، تب، اسهال خوني، ادرار خوني و استفراغ، بيماري و طاعون، بيماري سالك، گزيدگي حشرات در سفر و توصيههاي مربوطه، توصيههايي براي رهايي حشرات در سفر، پزشكي در سفر دريايي، روشهاي غيرپزشكي مداوا در سفر، دورهگردان طبيبنما، چشمههاي شفابخش در طول راه، سرنوشت شوم مسافراني كه در اثر بيماري جان ميباختند، قرنطينه در سفر، قرنطينه در مرزهاي آبي جنوب ايران، قرنطينه در مرز روسيه، قرنطينه در مرزهاي تركيۀ عثماني و فصل هفتم با عنوان «قوانين سفر و قوانين كاروان» با زيرعنوانهاي مديريت و اداره كاروان، زمان حركت كاروان، بستهبندي و بارنمودن اسباب، حيوانات باركش كاروان، آواز خواندن براي حيوان، نقش سگ در كاروان، پيشبيني آب و هوا، راهيابي كاروانها، طي مسير، توقف و استراحت كاروانها، تأمين امنيت كاروانها در كتاب آمدهاند. همچنين فصل هشتم با عنوان «توقفگاهها» با زيرعنوانهاي كاروانسراها، ساختمان كاروانسرا، اتاقها، چهارپايان و طويله در كاروانسرا، تهويه در كاروانسراها، تأمين آب كاروانسراها، سرويس بهداشتي و حمام، امكانات رفاهي، بهداشت در كاروانسراها، تغذيه در كاروانسراها، مشكلات اسكان در كاروانسراها، هزينه استفاده از كاروانسراها، امنيت در كاروانسراها، بهداشت در كاروانسراها، سروصدا در كاروانسراها، ساير موارد در رابطه با كاروانسراها، چاپارخانهها، امكانات رفاهي چاپارخانهها، چاپارخانهها و پستخانهها، كرايه چاپارخانهها، قهوهخانهها، خانههاي روستايي و چادر قبايل، ساير توقفگاهها تنظيم شده است.