با زلزله در سفر چه كنيم؟
آداب سفر با قطار
عبور از تابوهاي سرزمين مادري
جمهوري اسلامي پرچمدار گفتوگوي تمدنها است
جاذبههاي بكر توريسم دريايي
احياء كردن آئينها، آداب و رسوم محلي در جشنوارهها لوازم ضروري هر سفري مشخص است اما چند مورد است كه در كنار پوشاك و خوراك و دارو، بهتر است از ياد نبريد: يك جلد قرآن، يك سجاده كوچك و قبله‌نما جاي زيادي نمي‌گيرد. هم در پناه قرآن قرار مي‌گيريد و هم در مواقع خاص معطل مهر و سجاده نمي‌مانيد.
به گزارش خبرنگار فرهنگي باشگاه خبرنگاران پويا، سفر كردن يكي از آداب خوبي است كه ايراني‌ها در تعطيلات نوروز از آن استقبال مي‌كنند. رسمي كه ريشه در آموزه‌هاي ديني ما دارد و خداوند بركت‌ها و نعمت‌هاي زيادي را براي آن در نظر گرفته است.
در اين ميان، نكات و آموزه‌هايي در اسلام تعيين شده كه قبل از سفر، حين انجام سفر و بعد از آن بايد رعايت كرد تا سفري سالم، بانشاط و اسلامي داشته باشيم.
خبرگزاري تسنيم در گفت‌وگويي كه با حجت‌الاسلام اميررضا علايي، كارشناس و پژوهشگر ديني انجام داده، اين نوع آموزه‌ها را بررسي كرده است تا مردم سفري خوب و خداپسندانه را تجربه كنند.
آداب قبل از سفر
هدف عمده افراد از سفر كردن آن است كه از تعطيلات خود به خوبي استفاده كنند، خوش بگذرانند و تجربه‌هاي جديد و مفيد به دست بياورند؛ در عين اينكه از خطر و آسيب دور باشند. طبيعي است كه براي رسيدن به اين هدف‌ها، فراهم كردن اسباب سفر كفايت نمي‌كند. راهكار اسلام براي رسيدن به اين منظور چيست؟
براي اينكه سفري خوب و مورد رضايت خدا داشته باشيم، از خطرات در امان بمانيم و از مسافرت لذت ببريم، بايد چند دستور ديني را قبل از انجام سفر انجام بدهيم.
صدقه بدهيم
در كتاب بحارالانوار به نقل از امام صادق عليه السلام روايتي نوشته شده كه آن حضرت فرموده‌اند: «مسافرت خود را با صدقه دادن شروع كن؛ چون صدقه دادن سلامت تو را در حين سفر، تضمين مي‌كند.» درواقع صدقه در عالم بالا تأثير مي‌كند و باعث مي‌شود بعضي اتفاق‌ها عقب بيفتد يا اگر بلايي نازل شد، سر مسافر نازل نشود. عالم بيدار است و چيزي را از ياد نمي‌برد. ما قبل از اينكه سفر نوروزي را شروع كنيم و پا به جاده بگذاريم صدقه مي‌دهيم. به اين ترتيب خطري حتي اگر از وسط جاده به سمت ما بيايد، از كنارمان رد مي‌شود.
بيشتر بخوانيد: جايگاه اهتمام به امور خيريه در فرهنگ اسلامي/ چرا كمك به همنوعان به خصوص در آستانه سال نو وظيفه است؟
حلاليت بطلبيم
مردي خدمت امام كاظم عليه السلام رفت و خواست تا آن حضرت را در سفر همراهي كند. امام عليه السلام از او پرسيدند: «قبل از اينكه كوله‌بارت را ببندي و راهي سفر شوي، از آشنايانت حلاليت طلبيده‌اي؟» مرد جواب منفي داد و حضرت با سرزنش به او فرمودند: «اگر مي‌خواهي سعادتمند باشي، همين حالا سفرت را رها كن و برو از آنها حلاليت بطلب.»
به هر حال خطر هميشه در كمين است. به همين دليل است كه پيشوايان معصوم عليهم السلام بارها توصيه كرده‌اند قبل از اينكه سفرتان را شروع كنيد، سراغ دوست و آشنا برويد و حلاليت بطلبيد.
دو ركعت نماز بخوانيم
خلوت كردن با خدا قبل از شروع سفر هم از آن آداب خوبي است كه پيغمبر اسلام صلي‌الله عليه و آله درباره آن فرموده است: «شخص مسافر براى خانواده‌اش از دو ركعت نمازى كه وقت رفتن به سفر به جا آورد و بگويد: "خداوندا خود و خانواده و مال و اولاد و دنيا و آخرت و امانت و پايان كارم را نزد تو به وديعت مى‌گذارم"، چيز بهترى به جا نمى‌گذارد و اين سخن را كسى نمى‌گويد مگر آنكه خداوند آنچه را كه خواسته است به او مرحمت مى‌كند.»
اگر كسي همين عمل را حتي در طول سفر هم انجام بدهد، از بركت آن بهره‌مند مي‌شود.
چمدان را ببنديم
آماده كردن چمدان كار مهمي است. لوازم ضروري هر سفري مشخص است اما چند مورد است كه در كنار پوشاك و خوراك و دارو، بهتر است از ياد نبريد: يك جلد قرآن، يك سجاده كوچك و قبله‌نما جاي زيادي نمي‌گيرد. هم در پناه قرآن قرار مي‌گيريد و هم در مواقع خاص معطل مهر و سجاده نمي‌مانيد. از طرف ديگر در كتاب وسائل الشيعه نوشته شده كه هر وقت پيامبر اكرم صلي‌الله عليه و آله به مسافرت مي‌رفت، چند چيز را به همراه خود مي‌برد: آينه، شانه، مسواك و قيچي.
يكي ديگر از چيزهايي كه شايد در سفر به كارتان بيايد، كتاب‌هاي ديني موبايلي است. اين كتاب‌ها در اينترنت وجود دارد و مي‌توانيد قبل از سفر، آنها را روي گوشي‌تان نصب كنيد تا در طول سفر بخوانيد.
آداب هنگام سفر
گاهي افراد در حين سفر دچار مشكل و اختلاف عقيده مي‌شوند و اين اتفاق به خصوص در امور مربوط به تهيه خوراك و لوازم سفر پيش مي‌آيد. راه حل اين مشكل چيست تا همه در طول سفر وحدت رويه داشته و از سفر راضي باشند؟
به هر حال همه چيز در سرعت مجاز در جاده و تنظيم آب و بنزين ماشين خلاصه نمي‌شود. موارد ديگري هم هست كه بايد در طول سفر ياد افراد باشد. بي‌اعتنايي يا كم گذاشتن درباره يكي از اين‌ها مي‌تواند مسافرت را به خاطره‌اي بد يا آزاردهنده تبديل كند.
يك نفر رئيس و مادرخرج باشد
اين، يك قاعده اسلامي است. در كتاب كنز العمال هم نوشته شده كه پيغمبر اسلام صلي‌الله عليه و آله به مسلمان‌هايي كه قصد سفر داشتند، توصيه فرمودند كه: «هرگاه سه نفر هم‌سفر شدند، بايد از ميان خود يك نفر را به عنوان رئيس و سالار خود انتخاب كنند.» دقت داشته باشيد كه اين كار استثنا ندارد. چون هر اندازه كه جمعيت هم‌سفرها بيشتر شود، امكان بي‌نظمي و ناهماهنگي هم بيشتر مي‌شود. ممكن است هر كسي ساز خودش را بزند و چيزي بخواهد. تعيين رئيس گروه و مادرخرج باعث مي‌شود همه هم‌سفرها از يك نفر تبعيت كنند و به اين صورت سفر خوشي داشته باشند.
به جاده خاكي نزنيد
فكر كردن به راه‌هاي ميان در طول مسافرت خوب است تا مسير كوتاه‌تر شود، اما راه اصلي را فراموش نكنيد و بدون بلد راه وارد جاده خاكي نشويد. شايد اين كار باعث شود كه چند روز از تعطيلات به هدر برود. پس شك نكنيد كه هميشه و به خصوص در تعطيلات نوروز، جاده‌هاي اصلي امن‌تر و مطمئن‌تر از جاده فرعي است.
امام علي عليه السلام هم همين نكته را تأكيد فرموده‌اند كه علامه مجلسي در بحارالانوار نقل كرده است: «در زمان مسافرت از راه‌هاي اصلي برويد، هرچند كه پيچ و خم داشته باشند.»
سياحت با عبادت
ذات سفر نوروزي به اين است كه به مسافر خوش بگذرد و با ديدن طبيعت و نعمت‌هاي خدا، به او نزديك شود. پس نماز و عبادت را در طول سفر از ياد نبريد. البته خدا بنا بر حكمت خودش، دستور داده مسافر در طول سفر، نماز را شكسته بخواند و از گرفتن روزه هم معاف باشد. اما نماز شكسته را هم مي‌شود به طور جماعت خواند.
در كتاب كنز العمال به نقل از پيامبر اكرم صلي‌الله عليه و آله آمده كه: «هرگاه سه نفر هم‌سفر شديد، بايد يكي از شما امام جماعت شود؛ و آنكه قرائتش بهتر باشد، به امامت سزاوارتر است.»
البته كارهاي مستحبي ديگري هم هست كه مي‌شود در سفر انجام داد تا خشنودي خدا را بيشتر كرد. يكي از اين مستحبات، خواندن نماز شب است. البته لازم نيست كه در طول سفر حتماً شب‌ها بيدار بمانيد و 11 ركعت نماز را با رعايت كامل آداب به جا بياوريد، اگر چند دقيقه قبل از خوابيدن هم وضو بگيريد و دو ركعت نماز ساده به نيت نماز شب بخوانيد هم خدا قبول مي‌كند.
همكاري و همراهي
يكي از شرط‌هاي اصلي براي خوش بودن در طول سفر اين است كه هر كسي در عين حال كه كارهاي خودش را انجام مي‌دهد، به ديگران هم كمك كند. اين مورد آن‌قدر اهميت دارد كه رسول خدا صلي‌الله عليه و آله درباره آن فرموده‌اند: «بزرگ و سرور مردم كسي است كه در زمان سفر به آنها كمك كند.»
خوش باشيد، طوري كه خدا را خوش بيايد
شوخي كردن با هم‌سفرها مي‌تواند باعث شود كه بيشتر به افراد خوش بگذرد. اما فراموش نكنيد كه در حين خوشي حرف ناروايي نزنيد كه خدا و خلق از شما برنجند. پيامبر اسلام صلي‌الله عليه و آله در اين مورد توصيه كرده‌اند كه: «يكي از نشانه‌هاي مردانگي در سفر، خوش‌اخلاقي و شوخي كردن است، به شرط آنكه معصيت خدا در ميان نباشد.»
قبله يابي در سفر
به نماز خواندن در طول سفر اشاره كرديد. يكي از نيازمندي‌ها در حين مسافرت، مشخص كردن جهت قبله است. از چه راه‌هايي مي‌توان جهت قبله را تعيين كرد؟
پيدا كردن جهت قبله كار سختي نيست. به عنوان مثال اگر در تهران زندگي مي‌كنيد، وقتي به سمت جنوب بايستيد و 37 درجه به سمت غرب متمايل شويد، رو به قبله ايستاده‌ايد. اما پيدا كردن جهت قبله در مسافرت، راه‌هاي ديگري دارد.
مثلاً مي‌توان از قبله‌نما استفاده كرد. حتي نوع ديجيتالي آن در برخي از گوش‌هاي تلفن همراه وجود دارد. محراب مسجد هم جهت قبله را به خوبي و به طور دقيق نشان مي‌دهد. اگر در جاده به مسجدي رسيديد، از جايگاه محراب مسجد مي‌توانيد جهت قبله را تشخيص بدهيد. چون محراب مسجدها به طرف قبله است. در نمازخانه‌ها هم معمولاً جهت قبله با علامتي مشخص شده است.
از طرف ديگر از آنجا كه قضاي حاجت نبايد رو به قبله باشد، معمولاً دستشويي‌ها را عمود بر قبله مي‌سازند. اين هم در جايي كه اصول اسلامي ساخت رعايت شده، مي‌تواند كمك‌كار باشد.
متن دعاي سفر معروف
خواندن اين دعا در طول سفر، هم بركات زيادي دارد و هم خطرات از افراد دور مي‌كند. اين دعا مي‌توان در آغاز و يا در طول سفر خواند:
اَللّهُمَّ اِنّى اَسْتَوْدِعُكَ الْيَوْمَ
خدايا من خود را در اين روز به عنوان وديعت به تو سپردم
نَفْسِى وَ اَهْلى وَ مالى وَ وُلْدى وَ مَنْ كانَ مِنّى بِسَبيلٍ الشّاهِدَ مِنْهُمْ وَالْغآئِبَ
خودم و خاندانم و مال و فرزندانم و هر كه را با من راهى دارد حاضرشان و غائبشان را
اَللّهُمَّ احْفَظْنا بِحِفْظِ الاِْيْمانِ وَاحْفَظْ عَلَيْنا
خدايا حفظ كن ما را به حفظ ايمان و نگهبان بر ما باش
اَللّهُمَّ اجْعَلْنا فى رَحْمَتِكَ وَلا تَسْلُبْنا فَضْلَكَ اِنّا اِلَيْكَ راغِبُونَ.
خدايا ما را در كنف رحمت خويش قرار ده و فضلت را از ما سلب مفرما كه ما به تو مشتاقيم.
اَللّهُمَّ اِنّا نَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْثآءِ السَّفَرِ وَ كابَةِ الْمُنْقَلَبِ وَ سُوَّءِ الْمَنْظَرِ فِى الاْهْلِ وَالْمالِ وَالْوَلَدِ فِى الدُّنْيا وَالاْخِرَةِ.
خدايا به تو پناه بريم از رنج سفر و اندوهناك برگشتن و بدى ديدار در خاندان و مال و فرزند در دنيا و آخرت.
اَللّهُمَّ اِنّى اَتَوَجَّهُ اِلَيْكَ هذَا التَّوَجُّهَ طَلَباً لِمَرْضاتِكَ وَ تَقَرُّباً اِلَيْكَ.
خدايا من به تو رو كنم در اين رو كردن به خاطر اينكه جوياى خشنودى تو و تقرب جستن به درگاهت هستم.
[اَللّهُمَّ] فَبَلِّغْنى ما اُؤَمِّلُهُ وَ اَرْجُوهُ فيكَ وَفى اَوْلِيآئِكَ
خدايا پس مرا به آرزويم و آنچه از تو و اوليائت است برسان